جلوه های دنیا و آخرت در شاهنامه فردوسی

دو موضوع عمده ی دنیا و آخرت در این رساله بررسی شده است و در اهمیت و ارتباط دنیا و آخرت این نکته کافی است که دنیا به عنوان مزرعه ی آخرت معرفی شده است. معاد نیز یکی از اصول ادیان توحیدی محسوب می گردد و در دین اسلام هم یکی از اصول جهان بینی به شمار می آید. ایمان به دنیای پس از مرگ شرط مسلمانی است که هر کس آنرا انکار کند از زمره ی مسلمانان خارج است. از این رو بحث در مورد دو مقوله ی دنیا و آخرت بسیار حائز اهمیت است. شاعران و نویسندگان در ادوار مختلف ادب فارسی نیز از این امر غافل نبوده و در آثار منظوم و منثور خویش به آن پرداخته اند. از جمله این شاعران، فردوسی شاعر بلند آوازه و حماسه سرای ایران است که در جای جای شاهنامه به این امر پرداخته است. این رساله نشان می دهد که فردوسی در شاهنامه تا چه اندازه به امور دنیا و آخرت توجه داشته و کدام یک در شعر وی جلوه ی بیشتری یافته است. در فصل اول مقدمه و کلیات آمده و فصل دوم به زندگی و فکر فردوسی اختصاص یافته است. فصل سوم بیان گر دنیا و آخرت از دیدگاه سایر ملل و ادیان آسمانی می باشد و در فصل چهارم دنیا در شاهنامه و در فصل پنجم آخرت در شاهنامه بررسی شده است. نتیجه ی حاصل از پژوهش نشان می دهد که فردوسی با دیدی روشن بینانه آدمی را از دوستی دنیا و مکر و حیله ی آن برحذر می دارد؛ چون از دید او دنیا سرای ناز و نوش نیست؛ بلکه آکنده از درد و رنج است؛ فردوسی به دنبال ترویج عزلت از دنیا و تبلیغ رهبانیت مسیحی نمی باشد؛ بلکه در شاهنامه کار و فعالیت و کوشش و جوشش و رزم، در کنار بزم و شادی به وضوح دیده می شود و آدمی را به تحرک و جنبش وا می دارد. فردوسی چنان که آدمی را از دوستی و دل سپردن به دنیا برحذر می دارد، وی را به بهره گیری از زندگانی و دنیای گذران برمی انگیزاند. او به مسأله ی مرگ و حیات اخروی نیز با دیدی حکیمانه نگاه می کند. وی معتقد است که مرگ ادامه ی زندگی و مکمل و مرتبه ی کمال هستی آدمی است که اگر مرگ نباشد رشته ی هستی می گسلد و نظام زندگی دچار یک نوع از هم پاشیدگی و بی نظمی می شود.